In dit blog sta ik graag stil bij een Godheid die mij iets minder bekend is, maar vanuit diens verhalen ik een hele belangrijke les heb geleerd die ik niet overal terug zie komen. Het gaat daarbij over de zoon van Wodan & Frig.

Graag geef ik in dit blog een beknopte introductie van hem en behandel ik het bekendste verhaal die er vanuit de Noord-Germaanse mythologie is overgeleverd met een hele kleine persoonlijke toevoeging eraan.

Daarna deel ik graag een persoonlijk inzicht in zijn verhaal als afsluiter.

(!) Dit blog bevat dus een beknopte spoiler over Balder.
Indien je niet wilt weten hoe dat verloopt in dit blog, raad ik je aan eerst te zoeken naar het verhaal van Balder’s dromen.

De rest van dit blog gaat ervan uit dat de lezer bekend is met het materiaal.

Wie is Balder?

Hij is de zoon Wodan & Frig, zijn vrouw.
Wat dat precies betekent kan op een heleboel verschillende manieren bekeken worden, maar in dit blog sta ik er bij stil dat een kind – geboren in de echtelijke relatie van de Opperste God en de Opperste Godin – niet anders kan worden dan het allerbeste schepsel ooit gebaard.

In de mythologie lezen we dan ook dat Balder zeer geliefd was door alle Goden en alle andere schepsels. Hij was altijd vrolijk, goedgemutst en lief van geest. Hij was de vriendelijkste, meest empathische God die bekend was. Niets leek hem ooit te verontrusten. Hij kon ook zijn mannetje staan wanneer het moest, want hij was ook krachtig. moedig en bekwaam in het gevecht.

Zijn lijf werd gezien als het mooiste onder alle Goden. Zijn huid en haar waren zo licht van kleur dat het leek alsof hij letterlijk licht uitstraalde. Zijn associatie met licht is daarom welbekend.

Ook beschikte hij over immense wijsheid en had enige kennis van de runen.
Doch dit was ondergeschikt door zijn meer ervaren vader, Wodan.

Al met al lijkt het erop alsof hij de wijsheid van zijn vader ter harte nam.
Zoals we ook weer kunnen lezen in de Havamal:

v.15 | Kalmte en aandacht past een koningskind
lef in het gevecht
luchtig en monter moet elk man zijn
tot de dood hem opwacht

Hij was dus de meest geliefde God van alle geliefde Goden. Alles en iedereen hield van hem. Hij werd gezien door allen als perfect, volmaakt en zonder enig gebrek. Hij was het hoogste ideaal der idealen. Het beste onder de besten. De hoogste onder de hoogsten.

Wat voor zwakte kon zo’n perfecte Godheid nou bezitten?

Over zijn dromen die uitkwamen

De nachtmerries
Maar toch kwam er een moment dat hij begon te dromen over zijn aankomend onheil.
Hij merkte dat hij droomde over stormwolken die in zijn geest ronddwaalden. Gezien hij, net zoals zijn vader, in de toekomst kon kijken besefte hij maar al te goed dat zijn einde naderde. Dit bezorgde hem aanzienlijk. Een emotie die nooit eerder werd vertoond door de Prinsengod.

Zijn liefelijke ouders begonnen dat aan hem te merken en vroegen aan hem wat er gaande was. Eerst zweeg hij, hij wilde niet dat zijn ouders dezelfde zorgen zouden delen. Maar uiteindelijk gaf hij in aan de bezorgdheid van zijn ouders en de God van het licht vertelde over zijn duistere nachtmerries.

Onthutst door deze vertellingen gingen de Grote God en de Grote Godin in beraad met elkaar. Na enige uren gepeinsd te hebben besloten zij hun zoon te beloven dat zij er voor gingen zorgen dat niets in de schepping hem ooit kwaad zou kunnen doen.

Wat er ook voor nodig was, zij zorgden voor de perfecte bescherming van hun perfecte zoon. Ongeacht de kosten. En dit werkte uiteindelijk.

Vrouwe Frig, moeder der Goden, regelde met haar bedienden dat alle dingen in de schepping zouden zweren haar geliefde zoon nooit kwaad te doen. Dit lukte omdat alles van Balder hield. Alles zwoer hem nooit kwaad te doen.

Alles behalve het nietige kleine plantje genaamd “Maretak”. Een klein zwak schrompel plantje waar nog geen hond tegenaan zou plassen. Enkel dat maakte niet die belofte.

Hoe kan zo’n schepsel nou ooit een dreiging vormen voor het perfecte kroost?
Tenminste, zo dachten de Goden. En zodoende gingen de Goden in hun geloof in de perfecte bescherming voor de geliefde Balder feesten en drinken!

Maar toen kwam het uit
In hun feestgelag begonnen de Goden een spelletje te spelen.

Ze keken welke objecten ze letterlijk tegen Balder aan konden gooien zonder dat het hem deerde. Eerst werden simpele kopjes en schaaltjes geworpen, dit deed hem niets.

Toen wierpen ze stoelen, tafels, deuren en hele kasten naar hem toe. Maar geen schrammetje kwam er op zijn prachtig stralende huid. Ieders gemoed werd hierdoor bevrolijkt en de Goden bulderde van het lachen.

In de feestvreugde begon Thor zelfs bomen, rotsen en volledige bergen richting hem aan te gooien. Maar ook deze weken uit of gingen zelf kapot voor de geliefde zoon der Goden. Het was wel bekend. Balder was veilig.

Totdat de listige Loki, die iedereen altijd uitdaagde, samenzwoer met de nietige maretak. Door haar listige toverkunst veranderde dit kleine iele plantje tot een machtige speer die hij gaf aan de broer van Balder. Zijn naam was Hodur.

Maar helaas, omdat deze broer blind was, kon hij niet zien wat hij vasthield. Loki misbruikte dit door hem te overtuigen dat het een doodgewone jachtspeer was die echt niet Balder kon tergen. Hodur vroeg Loki of hij hem kon helpen met gooien.

En dit deed Loki. Dit deed ze maar al te graag.
En Hodur wierp de speer van maretak richting Balder.

En Balder werd in al het onverwachte geraakt door deze speer.
En Balder – de geliefde zoon van de Hoogste God en de Hoogste Godin – viel stervend ter aarde neer.

Zijn dromen waren uitgekomen.
En de Gaard der Goden dompelde zich onder in dagen van duisternis.

Mijn persoonlijk inzicht in dit verhaal

Dit stuk is gebaseerd op mijn eigen opvatting van het verhaal over Balder’s dood.
Het representeert lang niet het enige wat hierover te spreken valt. Neem mijn opvatting dan ook niet aan als absolute waarheid.

Er zijn een aantal details weggelaten vanuit het verhaal om te concentreren op een centraal punt wat ik tegenkwam binnen zijn verhaal: De illusie van perfectie.

Want het viel mij namelijk op dat de Goden geloofden dat de Grootste God en de Grootste Godin de beste zoon die op kosmische schaal mogelijk was hadden gebaard.
Hij werd als perfect beschouwd. In zijn geest, in zijn lijf en in zijn betekenis was hij alles wat een Godheid maar zou moeten willen zijn.

Ze hielden zo veel van hem dat ze hem dus als volmaakt beschouwden.
En toen er ook maar het kleinste vermoeden was van enige zwakte gingen ze over op de meest drastische maatregelen om daarin de hoogst mogelijke bescherming te bieden. Ook dit werd als perfect beschouwd.

Maar zoals Loki liet zien was dit allerminst perfect.
Dat suggereert een belangrijke les over perfectie.

De kwetsbaarheid van perfectie

Perfectie wordt gezien als een volmaaktheid. Dit betekent dat het concept zwakteloos en onveranderbaar is. Het bereiken van enige vorm van perfectie is dan ook vaak iets wat mensen graag pogen in hun leven. Men zegt nog wel eens dat men een “perfectionist” is, waarmee ze graag iets willen zijn wat enigszins op Balder begint te lijken.

Echter, wat Loki met zijn listige truc duidelijk liet zien is dat de illusie van perfectie ten prooi valt aan de kleinst mogelijke zwakte. Zo’n kleinst mogelijke zwakte kan tot in de oneindigheid klein zijn. Als het bestaat dan is het facet in kwestie per definitie niet perfect.

Mensen worden snel bedrogen door deze illusie van perfectie.
Welke beroemdheid, politieke ideologie, religieuze beweging (met het Germaanse Heidendom er bij in gerekend uiteraard), uitvinding, ontdekking of filosofie werd als de perfecte oplossing gepresenteerd voor een anderzijds imperfecte wereld?

Juist.
Het zijn er duizenden.
En onze wereld is er niet perfect door geworden, of wel dan?

Dit lijkt niet enkel tot mensen verdoemd te zijn.
Zelfs onze eigen Goden & Godinnen worden met perfectie verleid door zichzelf te bedriegen en zodoende geloven ze dat hun perfecte Prins nooit en te nimmer zal onder gaan. Maar Loki leert ons dat, ondanks we dat zelf niet altijd willen inzien, perfectie niet bestaat en dat we daarom allemaal gebreken hebben waar we in ons leven mee moeten leren leven.

Één belangrijk gebrek is dat we sterven en dus leven eindig is.
Daarin delen wij in het sterven van Balder. Door sommige Heidenen wordt hij dan ook gezien als de gestorven God die ons met open armen opwacht met onze voorouders in het rijk der doden. Afwachtende om met ons de plaats in te nemen met hen die voor ons kwamen in de gemoedelijke contreien van de Hal der Voorouders.

En ik hoop dat het waar is, wat deze Heidenen geloven.

Laatste noot
Mijn persoonlijke advies is om waakzaam en sceptisch te zijn naar iedereen die enige mate van perfectie presenteert. In welk facet van het leven dan ook.

Het gedrag van de Goden leert ons dat perfectie allermeest verleidelijk is om in te gaan geloven. Balders dood leert ons dat er altijd wel iets van imperfectie ergens in te vinden valt.

Hoe onmogelijk klein dat dan ook is.